ઓનલાઈન શિક્ષણના લાભો-ગેરફાયદા-મર્યાદાઓ 

ઑનલાઇન શિક્ષણ: શું તે ભવિષ્ય છે? 

આજકાલ, ઑનલાઇન શિક્ષણ વધુને વધુ લોકપ્રિય વિકલ્પ બની રહ્યું છે. તે પરંપરાગત વર્ગખંડ-આધારિત શિક્ષણના ઘણા લાભો પ્રદાન કરે છે, જેમાં સુગમતા, સુલભતા અને ખર્ચ-અસરકારકતાનો સમાવેશ થાય છે. પરંતુ શું ઑનલાઇન શિક્ષણ ખરેખર શિક્ષણનું ભવિષ્ય છે? 

             ઓનલાઈન શિક્ષણના લાભો 

ઓનલાઈન શિક્ષણના ઘણા ફાયદા છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: 

સુગમતા: ઓનલાઈન શિક્ષણ તમને તમારી પોતાની ગતિએ શીખવા દે છે. તમે તમારી પસંદગીના સમયે અને સ્થળ પર અભ્યાસ કરી શકો છો.

સુલભતા: ઓનલાઇન શિક્ષણ દરેક માટે ઉપલબ્ધ છે, તેમની ઉંમર, સ્થાન અથવા નાણાકીય સ્થિતિને ધ્યાનમાં લીધા વિના. 

ખર્ચ-અસરકારકતા: પરંપરાગત વર્ગખંડ-આધારિત શિક્ષણ કરતાં ઑનલાઇન શિક્ષણ ઘણીવાર વધુ સસ્તું હોય છે. 

(૧) સમયની બચત 

આ વર્ગોને કારણે બાળકોનો મુસાફરીનો સમય બચી રહ્યો છે. ઘણા બાળકો અભ્યાસ માટે તેમના ઘરોથી ખૂબ દૂર શાળાએ જાય છે, જેના કારણે તેઓ થાકી જાય છે. મુસાફરીમાં ખોવાયેલા સમયને કારણે, તેઓ કોઈ વધારાના અભ્યાસક્રમ અથવા વધારાની પ્રવૃત્તિ કરી શકતા નથી. પરંતુ હવે તેમની પાસે ઓનલાઇન વર્ગોમાં એટલો સમય છે કે તેઓ તેમની પસંદગીઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે છે, જેમ કે સંગીત, નૃત્ય, પેઇન્ટિંગ, વગેરે.

(૨) સુવિઘાજનક છે.

ઓનલાઇન વર્ગો ખૂબ અનુકૂળ હોય છે આના માધ્યમથી બાળકો ઘરે બેસીને શાળાએ ગયા સિવાય અભ્યાસ કરી શકે છે. તમે ઇચ્છો ત્યાં બેસીને અભ્યાસ કરી શકો છો. આને કારણે, ખાસ કરીને ઉનાળાની ઋતુમાં બાળકોને ખૂબ જ આરામ મળે છે, જેથી તેઓ તેમની શક્તિનો સારી રીતે ઉપયોગ કરી શકે.

(૩) ગેઝેટથી ૫રિચિત થાય છે.

બાળકો પાસે વિડિઓ ચેટ સાથેનો વર્ગ હોય છે, જેનાથી તેઓ ટેકનોલોજીમાં નિપુર્ણ બને છે. આ જ કારણ છે કે આજની તારીખમાં લગભગ તમામ બાળકોને ગેજેટનું સારું જ્ઞાન હોય છે. બાળકોમાં નવુ જાણવાની રૂચી વઘી રહી છે. બાળકોએ ઓનલાઇન વર્ગો સાથે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવાની નવી રીતો શીખી છે. તે જ શિક્ષકોએ ૫ણ ઓનલાઇન વર્ગોથી શિક્ષણની નવી રીત પણ શીખી છે અને બાળકોને શીખવવા અને રસ વધારવા માટે નવી રીતો શોધી કાઢી છે.

(૪) પૈસાની બચત

ઓનલાઇન વર્ગ માતાપિતાના ખિસ્સાનો ભાર ઘટાડ્યો છે. મુસાફરીમાં ખર્ચવામાં આવેલા પૈસાની બચત થઈ રહી છે. આ રીતે, માતાપિતા હવે તેમના બાળકો માટે ઓનલાઇન કાર્સીસ વિશે વિચારી રહ્યાં છે. હવે તે પોતાના બાળકોને મોંઘા કોચિંગ સેન્ટર્સમાં મોકલવા માંગતા નથી. અનેક રાજ્ય સરકારો પણ તેના પર વિચાર કરી રહી છે.

(૫) શિક્ષણના અવકાશમાં વઘારો

હવે બાળકો અને માતાપિતા સમજી રહ્યા છે કે ઇન્ટરનેટનો ઉપયોગ ફક્ત અભ્યાસ માટે જ નહીં, પરંતુ સંગીત, નૃત્ય, ચિત્રકામ, વગેરે જેવી અન્ય પ્રવૃત્તિઓ માટે પણ થઈ શકે છે. માતાપિતાની સામે ચાલતા વર્ગોથી તેઓ શિક્ષકો અને બાળકોની સરળતાથી મુલ્યાંકન કરી શકે છે.

        ઓનલાઇન શિક્ષણ ના ગેરફાયદા

(૧) વાતાવરણ ન મળવુ

આપણને શાળાઓ, કોલેજો અથવા કોચિંગ સેન્ટરોમાં જે પ્રકારનું વાતાવરણ મળે છે, જ્યાં આપણે બીજા સાથે સંપર્કમાં રહીએ ત્યારે કંઈક નવુ શીખીએ છીએ તે ઓનલાઇન શિક્ષણમાં મળતું નથી. કહેવાય છે કે નાનુ બાળક બીજા બાળક પાસેથી સૌથી વઘારે ઝડપી શીખે છે. ઓનલાઇન વર્ગોમાં, આ૫ણે એકલા હોઈએ છીએ અને કોઈની સાથે સીધો સંપર્ક હોતો નથી, જેથી જલ્દી જ કંટાળો આવે છે. ભણતર વાતાવરણના અભાવને કારણે આપણે ઘણું બઘુ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવામાં અસમર્થ બનીએ છીએ. ઓનલાઇન વર્ગોમાં શાળાના વાતાવરણના અભાવને કારણે, બાળકો તેમના અભ્યાસમાં ઓછું ઘ્યાન આપે છે.

(૨) શિક્ષણથી ભટકવાની શકયતા

બાળકો તેમના હાથમાં મોબાઈલ રાખીને તેનો દુરૂપયોગ ૫ણ કરી શકે છે, જેમ કે ગેમ રમે છે, અન્ય માહિતી ઓનલાઇન જાણવા માટે કે જેની તેમને ક્યારેય જરૂર હોતી નથી. તેથી, માતાપિતાએ તેમના બાળકને મોબાઈલ આપ્યા પછી ભૂલી ન જતાં વચ્ચે વચ્ચે તપાસતા રહેવુ ૫ડે.

(૩) આંખો ૫ર અવળી અસર

ઓનલાઇન વર્ગોથી બાળકોની આંખો અને આરોગ્ય ૫ર અવળી અસર કરી ૫ડી રહી છે. વઘારે સમય મોબાઇલ કે લે૫ટો૫ સામે રહેવાથી ઘણા બાળકોમાં આંખોની બિમારી સામે આવી છે.

(૪) ઉત્સાહનો અભાવ

મનુષ્ય એક સામાજિક પ્રાણી છે અને વિદ્યાર્થી કુદરતી રીતે ઓનલાઇન ટ્યુશન કરતાં ડાયરેક્ટ ટ્યુશનમાં વધુ રસ લે છે. કેટલીકવાર બાળકો ઓનલાઇન ટ્યુશનમાં ઉત્સાહ લઈ શકતા નથી. ટોપર્સ અને અન્ય વિદ્યાર્થીઓને પ્રોત્સાહિત કરવા શાળાઓ અને કોલેજોમાં સ્પર્ધાઓ યોજવામાં આવે છે, જેના માટે તેમને ઇનામ ૫ણ આપવામાં આવે છે જેથી તેમનો ઉત્સાહ યથાવત્ રહે છે. આ બાબતો ઓનલાઇન ટ્યુશનમાં શકય નથી.

(૫) પ્રેકટીકલ એટલે કે વ્યવહારુ શિક્ષણનો અભાવ

વ્યવહારિક અનુભવને શિક્ષણની દ્રષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. ઓનલાઇન શિક્ષણમાં મોટાભાગે વ્યવહારુ અનુભવનો અભાવ હોય છે. ઓનલાઇન શિક્ષણમાં એનિમેટેડ વિડિઓઝ અને પ્રેક્ટિસ વિડિઓઝનો ઉપયોગ થાય છે. શાળામાં, શિક્ષકો વિદ્યાર્થીઓને ભૌતિક પદાર્થોનો ઉપયોગ કરીને શીખવે છે. વિજ્ઞાન જેવા વિષયો શિખવા માટે આવા પ્રયોગો ખુબ જ જરૂરી બને છે. આ પ્રાયોગિક સ્પર્શ અધ્યયનમાં વિશેષ રુચિ પેદા કરે છે. ઓનલાઇન શિક્ષણમાં વ્યવહારીક જ્ઞાનની ગેરહાજરી હોય છે.  

(૬) સારું ઇન્ટરનેટ હોવું ફરજિયાત છે.

ઓનલાઇન ટ્યુશન માટે સારા ઇન્ટરનેટ નેટવર્કની જરૂર ૫ડે છે. જે વિસ્તારમાં ઇન્ટરનેટ નેટવર્ક ની સુવિઘા ઉ૫લબ્ઘ નથી ત્યાં ઓનલાઇન શિક્ષણનું સંચાલન કરવું મુશ્કેલ છે. ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં હાઇ-સ્પીડ ઇન્ટરનેટની સુવિઘા હજુ ઉ૫લબ્ઘ નથી. તેથી ત્યાં ઓનલાઇન શિક્ષણ હજી પણ ઉપલબ્ધ નથી. આ ઓનલાઇન શિક્ષણની સૌથી મોટી સમસ્યા છે.

(૭) શિસ્તનો અભાવ

શાળામાં વિદ્યાર્થીઓ હંમેશાં શિસ્તનું પાલન કરે છે અને તેમના વર્ગ કાર્ય અને હોમવર્કને એક નિશ્ચિત સમયે પૂર્ણ કરે છે. પરંતુ ઓનલાઇન શિક્ષણમાં નિયત શિસ્તનું પાલન કરવામાં આવતું નથી.

ઓનલાઈન શિક્ષણની મર્યાદાઓ 

ઓનલાઈન શિક્ષણમાં પણ કેટલાક ગેરફાયદા છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: 

1.સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયાનો અભાવ: ઓનલાઈન શિક્ષણમાં પરંપરાગત વર્ગખંડ આધારિત શિક્ષણ જે સામાજિક ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરે છે તેનો અભાવ હોઈ શકે છે.

2. ટેકનિકલ કૌશલ્યો જરૂરી: ઓનલાઈન શિક્ષણ માટે ટેકનિકલ કૌશલ્યોની જરૂર છે, જે બધા વિદ્યાર્થીઓ માટે ઉપલબ્ધ ન હોઈ શકે. 

3. મોટિવેશનની જરૂરઃ ઓનલાઈન એજ્યુકેશનમાં સફળ થવા માટે લેઝર અને મોટિવેશન જરૂરી છે

શું ઓનલાઈન શિક્ષણ ભવિષ્ય છે?

 ઑનલાઇન શિક્ષણના ઘણા ફાયદા છે, અને તે શિક્ષણ માટે એક મૂલ્યવાન વિકલ્પ બની રહ્યું છે. જો કે, ઓનલાઈન શિક્ષણની પણ કેટલીક મર્યાદાઓ છે, જેને ધ્યાનમાં રાખવી જરૂરી છે. હું માનું છું કે ઓનલાઈન શિક્ષણ એ શિક્ષણનો મહત્વનો ભાગ રહેશે, પરંતુ તે પરંપરાગત વર્ગખંડ આધારિત શિક્ષણને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખે તેવી શક્યતા નથી. ઑનલાઇન શિક્ષણ અને વર્ગખંડ-આધારિત શિક્ષણ વચ્ચેનું સંયોજન શ્રેષ્ઠ ઉકેલ હોઈ શકે છે. 

નિષ્કર્ષ 

👉ઓનલાઇન શિક્ષણ એ એક શક્તિશાળી સાધન છે જે વિદ્યાર્થીઓને શીખવાની નવી રીતો સુધી પહોંચ આપી શકે છે. તે એક મૂલ્યવાન વિકલ્પ બની રહ્યો છે, પરંતુ તે પરંપરાગત વર્ગખંડ આધારિત શિક્ષણને સંપૂર્ણપણે બદલી નાખે તેવી શક્યતા નથી. ઑનલાઇન શિક્ષણ અને વર્ગખંડ-આધારિત શિક્ષણ વચ્ચેનું સંયોજન શ્રેષ્ઠ ઉકેલ હોઈ શકે છે.